Khi nhắc đến Tư duy phản biện, có lẽ bạn sẽ nghĩ ngay đến việc “tranh luận” với một ai đó, hoặc đó có thể là sự hoài nghi, bất đồng quan điểm với một vấn đề. Thực tế thì Tư duy phản biện không mang màu sắc “máu lửa” như bạn vẫn tưởng tượng đâu.
Nội dung
Tư duy phản biện là gì?
Theo wikipedia: “Tư duy phản biện (Critical thinking) là quá trình tư duy nhằm chất vấn để xác thực một quan điểm, luận điểm gì đó. Nghĩa là, bạn sẽ chỉ lắng nghe ý kiến của người khác một cách tham khảo và có chọn lọc, đồng thời vận dụng trí tuệ, khả năng phân tích, đánh giá các khía cạnh của vấn đề. Tư duy phản biện không phải sự hoài nghi, càng không phải bạn đang cố đi ngược lại ý kiến của người khác.”
Những người đã có được kỹ năng tư duy phản biện họ sẽ không dễ dàng chấp nhận một ý tưởng giả định nào đó. Họ sẽ tìm cách xem các lập luận cũng như là ý tưởng đó có thể diễn tả toàn bộ vấn đề đó hay không. Thay vì dựa vào trực quan và bản năng, họ sẽ dựa vào kỹ năng tư duy phản biện tiến hành xác định, phân tích và giải quyết các vấn đề một cách có hệ thống.
Một số ví dụ về tư duy phản biện:
- Quân đội vạch ra kế hoạch chiến thuận trước cho mỗi trận chiến
- Huấn luyện viên bóng chuyền tranh thủ giờ nghỉ giải lao bàn chiến thuật tấn công vào điểm yếu của đối thủ
- Chủ một doanh nghiệp đã nhìn trước được hậu quả kinh tế lẫn con người khi cố tìm cách gia tăng doanh số và cắt giảm chi phí…
Vì sao Tư duy phản biên là quan trọng?
Tư duy phản biện cho phép các cá nhân phân tích thông tin một cách khách quan, xác định và đánh giá các lập luận và đưa ra quyết định sáng suốt.
Giải quyết vấn đề: Tư duy phản biện giúp bạn tiếp cận vấn đề một cách có cấu trúc và có hệ thống. Đây là lúc bạn đội chiếc mũ tư vấn bằng một quy trình có hệ thống: Xác định vấn đề -> thu thập thông tin -> phân tích thông tin -> xác định các giải pháp khả thi -> triển khai -> đánh giá -> thực hiện điều chỉnh. Bằng cách đánh giá các lựa chọn khác nhau và cân nhắc điểm mạnh và điểm yếu của chúng, bạn có thể đi đến một giải pháp hiệu quả.
Ra quyết định: Ra quyết định hiệu quả đòi hỏi khả năng đánh giá thông tin, cân nhắc ưu và nhược điểm và đi đến kết luận sáng suốt. Kỹ năng tư duy phê phán là cần thiết để đưa ra những lựa chọn sáng suốt trong cả môi trường cá nhân và nghề nghiệp.
Giao tiếp hiệu quả: Điều này bắt đầu bằng việc lắng nghe tích cực. Bằng cách phân tích thông tin và lập luận, bạn có thể trình bày suy nghĩ và ý tưởng một cách rõ ràng và thuyết phục hơn.
Mẹo để cải thiện kỹ năng tư duy phản biện
Thực hành đặt câu hỏi: 5 Why’s là một phương pháp giải quyết vấn đề được sử dụng để tìm ra nguyên nhân cốt lõi của một vấn đề. Ý tưởng là tiếp tục hỏi “tại sao” cho đến khi tìm ra nguyên nhân gốc rễ. Sau đây là cách áp dụng 5 Why’s:
- Xác định rõ ràng vấn đề: Xác định những gì đang xảy ra và những gì cần phải khắc phục.
- Đặt câu hỏi “Tại sao”: Đặt câu hỏi “Tại sao” vấn đề đang xảy ra và ghi lại câu trả lời. Lặp lại bước này năm lần.
- Phân tích các câu trả lời: Đánh giá các câu trả lời và xem liệu chúng có cung cấp thông tin chuyên sâu về nguyên nhân cốt lõi của vấn đề hay không.
- Xác định nguyên nhân gốc rễ: Sử dụng các câu trả lời để xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề.
- Phát triển giải pháp: Sử dụng sự hiểu biết về nguyên nhân gốc rễ để phát triển giải pháp cho vấn đề.
Tìm kiếm thông tin mới và các quan điểm đa dạng: Luôn cập nhật thông tin và tiếp xúc với các ý kiến, quan điểm và nguồn thông tin khác nhau. Điều này sẽ giúp bạn mở rộng hiểu biết về thế giới và tinh chỉnh các kỹ năng tư duy phản biện.
Phân tích các lập luận: Khi đánh giá các lập luận, hãy tìm những ngụy biện logic, sai sót trong lập luận và thành kiến. Điều này sẽ giúp bạn xác định điểm mạnh và điểm yếu của một lập luận và đi đến một kết luận sáng suốt.
Suy ngẫm về suy nghĩ của chính bạn: Dành thời gian để suy ngẫm về suy nghĩ và niềm tin của chính bạn. Xem xét kinh nghiệm và nền tảng có thể ảnh hưởng đến quan điểm như thế nào.
Khả năng suy nghĩ chín chắn là rất hiếm. Và quan trọng. Bằng cách phát triển kỹ năng này, bạn có thể nâng mức trần. Bạn có thể trở thành một người giải quyết vấn đề tốt hơn, một người giao tiếp hiệu quả hơn và một nhân viên có giá trị hơn. Thế giới không ngừng thay đổi và phát triển, và bằng cách áp dụng tư duy phản biện, chúng ta có thể thích nghi và phát triển khi đối mặt với những thách thức mới.
Hãy biến tư duy phản biện trở thành nền tảng của nơi làm việc hiện đại.
